Τα αναψυκτικά και εν γένει τα ροφήματα και ποτά που περιέχουν ζάχαρη έχουν τρυπώσει για τα καλά στη διατροφή μας. Όχι μόνο στη δική μας. Πολλοί πληθυσμοί παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα κατανάλωσης. Ακόμα και τα άτομα που ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος πίνουν ολοένα και περισσότερα αναψυκτικά, και η αιτία γι’ αυτήν την αύξηση αποδίδεται στην αστικοποίηση και την οικονομική ανάπτυξη. Και δυστυχώς, η κατανάλωση σε παγκόσμια κλίμακα ξεπερνά τις συστάσεις των ειδικών.
Η έρευνα έχει δείξει ότι η κατανάλωσή τους αποτελεί αιτία αύξησης του σωματικού βάρους, μέσω πολλαπλών μηχανισμών.
Ο παγκόσμιος επιπολασμός του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας έχει σχεδόν τριπλασιαστεί τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Εκτιμήσεις από πληθυσμιακές μελέτες από όλο τον κόσμο δείχνουν ότι αυξήθηκε μεταξύ 1975 και 2016, από <1% σε 6-8% στα παιδιά, από 3% σε περισσότερο από 11% στους άνδρες και από 6% σε 15% στις γυναίκες. Πάνω από 2,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι, ή σχεδόν το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού, είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, προκαλώντας σημαντικό υγειονομικό, κοινωνικό και οικονομικό κόστος.
Άμεση συνέπεια αυτού είναι η αύξηση του ποσοστού των ανθρώπων που κινδυνεύει να εμφανίσει σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακά νοσήματα και ορισμένες μορφές καρκίνου, περισσότερο από τα άτομα που πίνουν αναψυκτικά και ποτά με προσθήκη ζάχαρης σπανίως.
Σακχαρώδης διαβήτης
Μεγάλος αριθμός μελετών έχει καταδείξει ότι η πρόσληψη αναψυκτικών και ποτών που περιέχουν ζάχαρη συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, τόσο μέσω της αύξησης του σωματικού βάρους όσο και μέσω άλλων μεταβολικών οδών. Πολλές εξ αυτών δείχνουν ότι υπάρχει σχέση δόσης-απόκρισης, δηλαδή όσο περισσότερα αναψυκτικά καταναλώνονται ημερησίως τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες εμφάνισης της νόσου.
Μια μετα-ανάλυση 17 μελετών διαπίστωσε ότι η αύξηση της πρόσληψης αναψυκτικών κατά 1 μόλις μερίδα ημερησίως σχετίζεται με 18% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη. Όταν οι ερευνητές συμπεριέλαβαν εκτιμήσεις για τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) των συμμετεχόντων, η συσχέτιση μετριάστηκε στο 13%, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο ΔΜΣ αποτελεί σημαντικό ρυθμιστικό παράγοντα. Το ίδιο παρατηρήθηκε και από την πρόσληψη χυμών φρούτων και ποτών με τεχνητά γλυκαντικά, αν και οι συσχετίσεις δεν ήταν τόσο ισχυρές όσο εκείνες που παρατηρήθηκαν για τα ζαχαρούχα ποτά και αναψυκτικά.
Καρδιαγγειακά νοσήματα
Τα στοιχεία έχουν επίσης συνδέσει την πρόσληψη των εν λόγω ποτών με αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Για παράδειγμα, μια μετα-ανάλυση 7 μελετών διαπίστωσε ότι όσοι τα εντάσσουν στη διατροφή τους αντιμετωπίζουν 9% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου [όταν συγκρίνονται ακραίες κατηγορίες πρόσληψης, δηλαδή κανένα ή λιγότερο από ένα ποτό ανά μήνα έναντι ενός ή περισσότερων ανά ημέρα]. Μάλιστα, η κάθε αύξηση 1 μερίδας ανά ημέρα σχετίστηκε με 8% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Κάποιες αναλύσεις υποομάδων συνέδεσαν την πρόσληψη αναψυκτικών και γενικά ποτών με ζάχαρη με τον κίνδυνο των γυναικών να υποστούν ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, αλλά όχι των ανδρών.
Όσοι καταναλώνουν αυτά τα ποτά διατρέχουν επίσης κίνδυνο εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου, το οποίο θεωρείται ως “προάγγελος” των καρδιοαγγειακών νοσημάτων. Αυτό επιβεβαίωσε και μια ανασκόπηση μελετών που διενεργήθηκε σε παιδιά, η οποία συγκεκριμένα διαπίστωσε ότι ο καρδιομεταβολικός κίνδυνος αυξάνεται όσο αυξάνεται η προσλαμβανόμενη ποσότητα αναψυκτικών, δεδομένης της αυξημένης πιθανότητας εμφάνισης λιπώδους νόσου και δυσλιπιδαιμίας.
Μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος
Επιβλαβής είναι η κατανάλωσή τους και για το ήπαρ, αφού η πρόσληψή τους έχει συνδεθεί με την ανάπτυξη μη αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος. Μετα-αναλύσεις μελετών υποστηρίζουν ότι επηρεάζονται τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά. Κάθε αύξηση της πρόσληψης κατά 1 μερίδα την ημέρα σχετίζεται με 39% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης αυτής της νόσου.
Ουρικό οξύ και ουρική αρθρίτιδα
Η τακτική κατανάλωση των εν λόγω ποτών και ιδίως εκείνων που περιέχουν φρουκτόζη, έχει επίσης συσχετιστεί με υπερουριχαιμία και ουρική αρθρίτιδα. Μεταξύ των πολλών μελετών που έχουν πραγματοποιηθεί για το θέμα, μια μετα-ανάλυση τριών μελετών διαπίστωσε διπλάσιο κίνδυνο ουρικής αρθρίτιδας συγκρίνοντας την υψηλότερη με τη χαμηλότερη πρόσληψη αναψυκτικών και ζαχαρούχων ποτών. Και σε αυτήν την περίπτωση παρατηρήθηκε ότι υπάρχει σχέση δόσης-απόκρισης, με αύξηση της πρόσληψης κατά μία μερίδα ανά εβδομάδα να συνδέεται με 4% υψηλότερο κίνδυνο ουρικής αρθρίτιδας.
Καρκίνος
Η πρόσληψη αναψυκτικών και ποτών με ζάχαρη μπορεί να αυξήσει και τον κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου μέσω της υπερβολικής παχυσαρκίας και των καρδιομεταβολικών διαταραχών που προκαλεί. Η παχυσαρκία, η αντίσταση στην ινσουλίνη και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 είναι γνωστοί άλλωστε παράγοντες κινδύνου για διάφορους καρκίνους. Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση, η οποία περιέλαβε 27 μελέτες, διαπίστωσε ότι υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ της πρόσληψής τους και του καρκίνου του μαστού και του καρκίνου του προστάτη, καθώς και μεταξύ της πρόσληψης χυμών φρούτων και του καρκίνου του προστάτη, όταν συγκρίνονται ακραίες κατηγορίες πρόσληψης (όπως αυτές ορίζονται στις επιμέρους μελέτες). Μια ανάλυση υποομάδων διαπίστωσε επίσης ισχυρότερη συσχέτιση μεταξύ της πρόσληψης και του κινδύνου προεμμηνοπαυσιακού καρκίνου του μαστού, σε σύγκριση με τον κίνδυνο μετεμμηνοπαυσιακού καρκίνου του μαστού. Υπήρχε επίσης μια τάση για θετικές συσχετίσεις μεταξύ της πρόσληψης και των κινδύνων καρκίνου του παχέος εντέρου και του παγκρέατος. Δεν παρατηρήθηκε να αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο της ουροδόχου κύστης ή για νεφροκυτταρικό καρκίνο.
Τα επόμενα χρόνια, υπολογίζεται ότι θα αυξάνεται η παχυσαρκία και οι χρόνιες νόσοι που προκαλεί, οπότε θα πρέπει να γίνουν συντονισμένες προσπάθειες για την πρόληψή της.
Οι ατομικές προσπάθειες θα πρέπει να επικεντρώνονται σε υγιεινότερες διατροφικές επιλογές. Δεδομένης, λοιπόν, της ύπαρξης των ερευνητικών στοιχείων για τις βλαβερές συνέπειες της κατανάλωσης αναψυκτικών και ζαχαρούχων ποτών, ο περιορισμός τους θα αποτελούσε ένα σημαντικό βήμα τόσο για τη διαχείριση του βάρους όσο και για την πρόληψη και καταπολέμηση των επιπτώσεών της.
Διαβάστε επίσης στον ιστότοπό μας: Αναψυκτικά Διαίτης: Αδυνατίζουν ή μήπως Κρύβουν Κινδύνους