Υπηρεσία Μέτρησης Βασικού μεταβολισμού
Υπολογισμός Βασικού Μεταβολισμού Εύκολα & Αξιόπιστα
Ο μεταβολισμός παραμένει ο κεντρικός άξονας της ανθρώπινης διατροφής και αφορά στη διαδικασία με την οποία το σώμα μετατρέπει την προσλαμβανόμενη τροφή σε ενέργεια και τη χρησιμοποιεί για την εκτέλεση των λειτουργιών του, ακούσιων και εκούσιων.
Αφορά, δηλαδή, όλες τις χημικές αντιδράσεις που συμβαίνουν αδιάκοπα στο σώμα και επιτρέπουν τη ζωή και τη φυσιολογική λειτουργία του, όπως την αναπαραγωγή, την ανάπτυξη, τη διατήρησή του ή την αντίδρασή του σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος.
Είναι πολύπλοκος και διακρίνεται σε δύο μέρη: α) τον καταβολισμό, που αφορά στη διάσπαση/αποδόμηση των συστατικών της προσλαμβανόμενης τροφής σε απλούστερες μορφές και μετατροπή τους σε ενέργεια και β) τον αναβολισμό, που χρησιμοποιεί την ενέργεια αυτή για τη σύνθεση χημικών ουσιών που είναι απαραίτητες για την αναδόμηση/σύνθεση των κυττάρων ή τη διατήρησή τους.
Η μεγαλύτερη πρόσληψη θερμίδων απ’ όσες έχει πραγματικά ανάγκη ο οργανισμός για να ανταπεξέλθει στον καθημερινό αναβολισμό, οδηγεί σε αποθήκευση των παραπανισίων θρεπτικών συστατικών ως λίπος.
Βασικοί Παράγοντες Διαφοροποίησης Βασικού Μεταβολικού Ρυθμού
Ο ρυθμός του διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, καθώς εξαρτάται από διαφόρους παράγοντες και συγκεκριμένα από:
Την ηλικία – Ο μεταβολισμός αυξάνεται όταν ένα παιδί μεγαλώνει και κορυφώνεται όταν φτάσει στα 16 ή 17. Κατόπιν επιβραδύνεται, λόγω της απώλειας μυϊκού ιστού, αλλά και των ορμονικών και νευρολογικών αλλαγών που συμβαίνουν με τη γήρανση. Έτσι, μετά την ηλικία των 30 ετών παρατηρείται αύξηση του αποθηκευμένου λίπους τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Αυτό συμβαίνει γιατί ο μυϊκός ιστός προκαλεί την καύση περισσότερων θερμίδων από ότι το αποθηκευμένο λίπος.
Το φύλο – Οι άνδρες έχουν περισσότερη μυϊκή μάζα από τις γυναίκες, εξαιτίας των ανδρικών ορμονών και γι’ αυτό το λόγο ο μεταβολισμός τους είναι πιο γρήγορος. Ωστόσο, ο μεταβολισμός των γυναικών αυξάνεται κατά την εγκυμοσύνη και τον θηλασμό.
Την κληρονομικότητα – Η γενετική κατέχει έναν σημαντικό ρόλο στην ενέργεια που δαπανά ο οργανισμός. Δηλαδή, ο μεταβολικός ρυθμός αποφασίζεται εν μέρει από τα γονίδια των προγόνων, τα οποία ευθύνονται και για την παραγωγή ορισμένων ενζύμων που βοηθούν την πρόσληψη και τη χρήση του λίπους.
Τη θερμοκρασία – Τόσο η εσωτερική όσο και η εξωτερική θερμοκρασία αποτελούν παράγοντες που επηρεάζουν τον μεταβολισμό. Δηλαδή, όταν το σώμα προσπαθεί να διατηρήσει τη φυσιολογική θερμοκρασία του (να ρίξει τον πυρετό, να κρατήσει ζεστά τα όργανά του όταν επικρατούν συνθήκες ψύχους, κ.ά) δαπανά ενέργεια, επιταχύνοντάς τον. Αυτή η ενέργεια είναι περισσότερη όταν η επιφάνεια του σώματος είναι μεγαλύτερη, δηλαδή όταν ο άνθρωπος είναι ψηλότερος.
Τις ορμόνες – Τα επίπεδα ορισμένων ορμονών έχουν άμεση επίδραση στον μεταβολισμό. Η υπερλειτουργία του θυρεοειδή, για παράδειγμα, προκαλεί αύξησή του, ενώ η υπολειτουργία του επιβράδυνση. Επίσης, η περίσσια αδρεναλίνης, που προκαλείται από όγκους των επινεφριδίων (φαιοχρωμοκυττώματα), επιταχύνει τον μεταβολισμό, όπως και η υπερβολική παρουσία αυξητικής ορµόνης (μεγαλακρία). Εκτός, όμως, από παθολογικές καταστάσεις, υπάρχουν και ορμόνες που επηρεάζονται από εξωτερικά ερεθίσματα, όπως το στρες. Η κορτιζόλη, που απελευθερώνεται από τα επινεφρίδια υπό συνθήκες στρες, διοχετεύει στον οργανισμό επιπλέον ενέργεια, μέσω του μεταβολισμού των λιπών και των υδατανθράκων. Όμως, “ενεργοποιεί” παράλληλα την όρεξη και την επιθυμία για κατανάλωση γλυκών, λιπαρών και αλμυρών τροφών.
Ασθένειες και Φάρμακα – Ο μεταβολισμός επηρεάζεται
και από διάφορες νόσους και τη λήψη φαρμάκων. Ο καρκίνος, η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η πολυκυτταραιμία και η νόσος Paget των οστών αυξάνουν τον μεταβολισμό, όπως και οι αδρενεργικοί αγωνιστές (κατηγορία φαρμάκων). Αντιθέτως, η παχυσαρκία, ο υπογοναδισμός (χαμηλή παραγωγή τεστοστερόνης), η επινεφριδιακή ανεπάρκεια, το σύνδρομο Cushing και τα ηρεμιστικά φάρμακα τον
μειώνουν.
Τον ύπνο – Ο μεταβολισμός εξακολουθεί να λειτουργεί κατά τη διάρκεια του ύπνου. Απλώς επιβραδύνεται κατά 15%, φτάνοντας στοχαμηλότερο επίπεδό του το πρωί. Η στέρηση ύπνου οδηγεί συνήθως σε μεταβολική δυσλειτουργία και φυσικά προσφέρει περισσότερο χρόνο για κατανάλωση φαγητού.
Τη διατροφή – Για την πέψη και την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών ο οργανισμός ξοδεύει ενέργεια. Αυτή η μεταβολική διαδικασία καλύπτει περίπου το 5-10% της ημερήσιας συνολικής δαπάνης θερμίδων. Είναι δε μεγαλύτερη όταν καταναλώνεται πρωτεΐνη. Ορισμένες διατροφικές ελλείψεις (όπως ιωδίου που μειώνει τη λειτουργία του θυρεοειδούς) επίσης επιβραδύνουν το μεταβολισμό.
Την άσκηση – Η καθιστική ζωή επιβραδύνει τον μεταβολισμό, γιατί συμβάλλει στη μείωση της απώλειας του μυϊκού ιστού. Όμως, η επαρκής άλιπη μάζα αυξάνει τις καύσεις. Υπάρχουν ειδικά σχεδιασμένα προπονητικά προγράμματα που βελτιώνουν την μυϊκή κατάσταση και διευκολύνουν την απώλεια βάρους.
Η αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας αυτού του συστήματος είναι πιθανό να προκαλέσει προβλήματα, μεταξύ των οποίων είναι το μεταβολικό σύνδρομο και η αύξηση του βάρους.
Βασικός Μεταβολικός Ρυθμός και σωματικό βάρος
Ο βασικός μεταβολικός ρυθμός (ΒΜΡ) είναι η ποσότητα ενέργειας που καίει το σώμα σε κατάσταση ηρεμίας και νηστείας (για 10-12 ώρες) σε ουδέτερο περιβάλλον από πλευράς θερμοκρασίας. Είναι ο αριθμός της ενέργειας (θερμίδων) που απαιτούνται για να διατηρηθεί η ζωή, για να λειτουργήσει σωστά ο εγκέφαλος και το κεντρικό νευρικό σύστημα, η καρδιά, τα νεφρά, το συκώτι, οι πνεύμονες, οι μύες, τα αναπαραγωγικά όργανα και το δέρμα.
Ο BMR αποτελεί το 70% των θερμίδων που δαπανώνται σε ένα 24ωρο. Οι υπόλοιπες χρησιμοποιούνται για την κίνηση του σώματος γενικά. Συχνά, συγχέεται με τον Μεταβολικό Ρυθμό Ηρεμίας (RMR), ο οποίος αντιπροσωπεύει τις θερμίδες που καίει ένας οργανισμός ενώ είναι ξύπνιος
αλλά βρίσκεται σε κατάσταση ηρεμίας.
Δεδομένου ότι το ποσοστό των ανθρώπων με παχυσαρκία ολοένα αυξάνεται, η ανάγκη για τη μέτρηση των ημερήσιων αναγκών σε ενέργεια για την κατάρτιση ενός προγράμματος διαχείρισης ή απώλειας βάρους είναι επιτακτική.
Πώς μετράται ο RMR
Επειδή οι προϋποθέσεις για τον υπολογισμό του Βασικού Μεταβολικού Ρυθμού (ΒΜΡ) είναι πολλές και δύσκολα επιτεύξιμες, εκείνο που συνήθως υπολογίζεται είναι ο Μεταβολικός Ρυθμός Ηρεμίας, ο οποίος είναι περίπου κατά 10 – 20% υψηλότερος από τον Βασικό Μεταβολικό Ρυθμό.
Η εξέταση βασίζεται στη μέτρηση τηςκατανάλωσης οξυγόνου και της παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα. Κατά την οξείδωση της τροφής χρησιμοποιείται οξυγόνο (Ο2) και παράγεται διοξείδιο του άνθρακα (CO2), αναλογικά με την παραγωγή θερμότητας. Θεωρητικά, για κάθε λίτρο οξυγόνου που χρησιμοποιεί ο οργανισμός, παράγονται περίπου 5 θερμίδες (ενεργειακό ισοδύναμο οξυγόνου).
Η μέτρηση της ανταλλαγής αερίων με την έμμεση θερμιδομετρία επιτρέπει και τον υπολογισμό του αναπνευστικού πηλίκου (ΑΠ= εκπνεόμενο CO2 / εισπνεόμενο Ο2), το οποίο αντανακλά την ποσοστιαία σύσταση του μείγματος ενεργειακών υποστρωμάτων. Τα εν λόγω υποστρώματα οξειδώνονται και παρέχουν ενέργεια, καθώς τα διάφορα μακροθρεπτικά συστατικά απαιτούν διαφορετική ποσότητα οξυγόνου προκειμένου να μεταβολιστούν προς διοξείδιο τουάνθρακα.
Στο Myflex χρησιμοποιούμε τo Fitmate, ένα επιτραπέζιο σύστημα μέτρησης του μεταβολισμού σχεδιασμένο από την εταιρεία Cosmed, πρωτοπόρο στην κατασκευή καρδιοαναπνευστικού και μεταβολικού διαγνωστικού εξοπλισμού για τον έλεγχο του βάρους. Είναι εξαιρετικά αξιόπιστο και γι’ αυτό χρησιμοποιείται από επαγγελματίες που η σταδιοδρομία τους εξαρτάται από την καλή φυσική κατάσταση και την απόδοσή τους. Ενδεικτικά, το
συγκεκριμένο σύστημα χρησιμοποιείται για τον έλεγχο του μεταβολισμού των ποδοσφαιριστών της Bayern.
Η διαδικασία για την εύρεση του Μεταβολικού Ρυθμού Ηρεμίας είναι γρήγορη και απλή. Περιλαμβάνει ένα ολιγόλεπτο, μη επεμβατικό τεστ, κατά τη διάρκεια του οποίου ο εξεταζόμενος αναπαύεται σε μια πολυθρόνα και αναπνέει από μια μάσκα σιλικόνης για 15 λεπτά. Τέσσερις ώρες πριν από τη διενέργεια της μέτρησης, δεν επιτρέπεται η κατανάλωση φαγητού ή υγρών εκτός από νερό, καφεΐνης, συμπληρωμάτων διατροφής και η λήψη ορισμένων φαρμάκων (εφεδρίνη, Ma Huang ή ψευδοεφεδρίνη). Επίσης, δεν επιτρέπεται η άσκηση έως 8 ώρες πριν από την εξέταση. Για το τελικό αποτέλεσμα λαμβάνονται υπόψη από τον διατροφολόγο που πραγματοποιεί τη μέτρηση, παράγοντες που επηρεάζουν τον μεταβολισμό (π.χ. εγκυμοσύνη, ασθένειες, φάρμακα).
Αφού μάθουμε τον Μεταβολικό Ρυθμό Ηρεμίας, σχεδιάζουμε το ενδεδειγμένο σχήμα ισορροπημένης – ευέλικτης διατροφής και άσκησης, προκειμένου να επιτύχουμε τον στόχο που επιδιώκουμε κάθε φορά.
Ένας σωστά λειτουργικός μεταβολισμός
διευκολύνει την απώλεια και τη διατήρηση του ιδανικού βάρους. Ο Δημήτρης Οικονομάκης και οι ειδικοί στη διατροφή και τη φυσική κατάσταση του Myflex έχουν κατακτήσει τη γνώση του μηχανισμού ενεργοποίησής του και έχουν βοηθήσει χιλιάδες ανθρώπους να αποκτήσουν το σώμα που πάντα ονειρεύονταν.
Γνωρίζοντας τον δείκτη του βασικού μεταβολικού ρυθμού, είναι εύκολο για τον καθένα να υπολογίσει τις καθημερινές ανάγκες του σε ενέργεια για να πετύχει τους στόχους του, είτε να βάλει ή να χάσει κιλά είτε να κρατήσει το βάρος του σταθερό.
Ο δείκτης του βασικού μεταβολικού ρυθμού δεν είναι κάτι που χρειάζεται να παρακολουθείται τακτικά. Η μέτρηση αυτή μπορεί να γίνεται μια φορά τον χρόνο για να είστε σίγουροι ότι βρίσκεστε σε καλό δρόμο με τα προγράμματα διατροφής.
Ναι, γιατί ο βασικός μεταβολικός ρυθμός δείχνει τις θερμίδες που χρειάζεται ο οργανισμός σας για να ζήσει. Ο συνδυασμός της κατάλληλης διατροφής και της κίνησης θα δημιουργήσει το θερμιδικό έλλειμμα που θα οδηγήσει σταδιακά στην απώλεια βάρους.
Τα επαγγελματικά εργαλεία είναι αυτά που παράγουν τα πιο ακριβή αποτελέσματα. Η εξίσωση του βασικού μεταβολικού ρυθμού δίνει ένα καλό προσεγγιστικό νούμερο αλλά δε θα πρέπει να το παίρνουμε ως δεδομένο.
Μεταβολισμός = όλες οι βιοχημικές αντιδράσεις του οργανισμού (π.χ. διάσπαση τροφής και αποθήκευση λίπους) που εξασφαλίζουν την ενέργεια που χρειάζεται τόσο για τις εσωτερικές λειτουργίες του όσο και για τις καθημερινές πράξεις του μυαλού και του σώματος.
Βασικός Μεταβολικός Ρυθμός = ο αριθμός των ελάχιστων θερμίδων που χρειάζεται ένας οργανισμός για να εκτελεί ζωτικές λειτουργίες, όπως η αναπνοή, όσο βρίσκεται σε κατάσταση ηρεμίας.