Η αναιμία είναι η πιο συχνή ανεπάρκεια μικροθρεπτικών συστατικών στον κόσμο. Πρόκειται μια κατάσταση κατά την οποία το σώμα δεν διαθέτει επαρκείς ποσότητες ερυθρών αιμοσφαιρίων – κύτταρα που είναι απαραίτητα για τη μεταφορά οξυγόνου στο σώμα. Η έλλειψη σιδήρου είναι ο συνηθέστερος λόγος.
Η εγκυμοσύνη ενέχει μεγάλο κίνδυνο έλλειψης σιδήρου γιατί οι απαιτήσεις του οργανισμού αυξάνονται σημαντικά. Απαιτείται μεγάλη ποσότητα για την ανάπτυξη της εμβρυοπλακουντιακής μονάδας και γιατί υπάρχει ανάγκη αύξησης του όγκου αίματος της εγκύου κατά 30-50%, για να διατηρηθεί η σωστή κυκλοφορία και η παροχή οξυγόνου στα όργανα της ίδιας αλλά και στον πλακούντα.
Ανάλογα με τη σοβαρότητά της, η έλλειψη σιδήρου αποτελεί παράγοντα κινδύνου τόσο για τη μητρική όσο και για την εμβρυϊκή νοσηρότητα και θνησιμότητα. Τότε αυξάνονται οι πιθανότητες πρόωρου τοκετού, υπάρχουν προβλήματα στην ανάπτυξη του πλακούντα, παρατηρείται καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου, το οποίο έχει μικρότερα αποθέματα σιδήρου μετά τη γέννησή του.
Η μητέρα παρουσιάζει κόπωση αδυναμία, γρήγορο καρδιακό παλμό, δύσπνοια, ζαλάδα, χλωμό δέρμα, κρύα χέρια και πόδια και μειωμένες πνευματικές ικανότητες. Διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιαγγειακού στρες, λοίμωξης και μετάγγισης αίματος σε περίπτωση σημαντικής απώλειας κατά τον τοκετό, και μειωμένη παραγωγή γάλακτος στην λοχεία. Παρουσιάζει εξάντληση των μητρικών αποθεμάτων σιδήρου μετά τον τοκετό και έχει μεγαλύτερες πιθανότητες επιλόχειας κατάθλιψης. Συνεπώς, είναι επιβεβλημένη η αποτελεσματική αντιμετώπιση της αναιμίας μετά τη διάγνωσή της. Ημερησίως οι έγκυες γυναίκες έχουν ανάγκη 27mg σιδήρου.
Αναλόγως της σοβαρότητας της αναιμίας συστήνονται συμπληρώματα σιδήρου, καθώς και συμπληρώματα βιταμίνης C, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην απορρόφησή του. Οι συνήθεις παρενέργειες από τη λήψη του, που είναι πόνος στο στομάχι, δυσκοιλιότητα, ναυτία και έμετος, γίνονται συχνά λόγοι που οι γυναίκες δεν συμμορφώνονται με τις οδηγίες του γιατρού.
Ανεξάρτητα από τη λήψη συμπληρωμάτων, μια διατροφή που περιλαμβάνει περισσότερες τροφές πλούσιες σε σίδηρο μπορεί να βοηθήσει σημαντικά. Οι πιο πλούσιες σε σίδηρο τροφές είναι το μοσχαρίσιο, χοιρινό και αρνίσιο κρέας, το συκώτι, τα αβγά, το κοτόπουλο, η γαλοπούλα, τα μύδια, τα στρείδια και οι γαρίδες (αιμικός σίδηρος)
Μη αιμικό σίδηρο (από μη ζωικές πηγές) περιέχουν αρκετά λαχανικά, φρούτα και ξηροί καρποί. Από τα λαχανικά, μεγαλύτερη ποσότητα σιδήρου έχουν το σπανάκι, τα σέσκουλα, η λαχανίδα, οι ντομάτες, τα μπιζέλια, το μπρόκολο, οι γλυκοπατάτες, τα φασολάκια και οι πικραλίδες (ταραξάκο). Υψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο έχουν και τα όσπρια (φασόλια, φακές, ρεβίθια). Φρούτα που μπορούν να βελτιώσουν τα επίπεδα του σιδήρου είναι τα δαμάσκηνα, οι φράουλες, τα σύκα, οι σταφίδες, τα ροδάκινα και τα βερίκοκα, ιδιαίτερα τα αποξηραμένα. Ευεργετικοί είναι και οι ξηροί καρποί: κάσιους, φυστίκια, πασατέμπο, σουσάμι, καρύδια. Καλές πηγές είναι επίσης τα εμπλουτισμένα δημητριακά και η μαύρη σοκολάτα.
Ο αιμικός σίδηρος, απορροφάται πολύ πιο εύκολα, συγκριτικά με τον μη αιμικό. Ο οργανισμός μπορεί να απορροφήσει έως και το 30% του αιμικού σιδήρου, σε αντίθεση με τον μη αιμικό που περιορίζεται σε μόνο 2-10%. Παρόλα αυτά οι ειδικοί συστήνουν την ένταξη στο πρόγραμμα διατροφής ποικιλία πηγών σιδήρου.
Για την καλύτερη απορρόφησή του, οι παραπάνω τροφές θα πρέπει συνδυάζονται με πηγές βιταμίνης C. Πλούσια σε αυτή τη βιταμίνη είναι τα εσπεριδοειδή, οι φράουλες, τα ακτινίδια, το πεπόνι, το ροδάκινο, τα εξωτικά φρούτα: ανανάς, παπάγια και μάνγκο, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, οι ντομάτες και οι πιπεριές, ο μαϊντανός, το κατσαρό λάχανο, το μπρόκολο και το κουνουπίδι, καθώς και τα λαχανάκια Βρυξελλών.
Υπάρχουν, όμως, και τροφές που εμποδίζουν την απορρόφηση του σιδήρου. Τέτοιες είναι το τσάι και καφές και γενικά οι τροφές που περιέχουν τανίνες. Η κατανάλωση τσαγιού και καφέ (συμπεριλαμβανομένου του ντεκαφεϊνέ) μπορεί να σταματήσει την απορρόφηση του σιδήρου, ειδικά όταν λαμβάνονται μαζί με το γεύμα. Θα πρέπει να αποφεύγεται επίσης και η ταυτόχρονη βρώση γαλακτοκομικών προϊόντων και όσες τροφές περιέχουν μεγάλες ποσότητες ασβεστίου.
Η κατάρτιση ενός ειδικού διαιτολογίου που θα περιέχει τις σωστές ποσότητες σιδήρου, με τους κατάλληλους συνδυασμούς τροφίμων για την μέγιστη απορρόφηση του ιχνοστοιχείου μπορεί να προφυλάξει από την εμφάνιση αναιμίας ή να την καταπολεμήσει κατά την εγκυμοσύνη και μετά τον τοκετό.
