Έχουν οι αθλητές ανάγκη από συμπληρώματα πρωτεϊνών;
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμβολή των πρωτεϊνών στην εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού. Βοηθούν στην ανάπτυξη και συντήρηση των ιστών, στην αύξηση και διατήρηση της μυϊκής μάζας, στον μεταβολισμό των μυών και των οστών. Εφοδιάζουν τα κύτταρα με θρεπτικά συστατικά, συμβάλλουν στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού και δρουν επικουρικά στη σύνθεση ορμονών, όπως η κορτιζόλη, η οποία βοηθά στον μεταβολισμό των υδατανθράκων τον έλεγχο των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, στον έλεγχο του ισοζυγίου νερού και νατρίου και στην ανοσοαπόκριση.
Όσοι έχουν επιλέξει την τυπική δυτική διατροφή, οι πρωτεΐνες που παίρνουν είναι αρκετές για να καλύψουν τις ανάγκες τους, τουλάχιστον όταν ο οργανισμός δεν αντιμετωπίζει καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που χρειάζεται να κινητοποιηθεί το ανοσοποιητικό για να τις αντιμετωπίσει. Όταν όμως καλείται να τον υπερασπιστεί από κάποια νόσο, να τον βοηθήσει να ξεπεράσει έναν τραυματισμό ή χειρουργική επέμβαση, να ενισχύσει ταυτόχρονα και τον οργανισμό ενός εμβρύου σε έγκυες ή θηλάζουσες γυναίκες, τότε η ποσότητα των προσλαμβανόμενων πρωτεϊνών πρέπει να είναι μεγαλύτερη.
Μεγαλύτερη ανάγκη πρωτεϊνών έχουν και οι αθλητές, επαγγελματίες ή ερασιτέχνες, συγκριτικά με όσους κάνουν καθιστική ζωή. Η αιτία είναι ότι χρειάζονται περισσότερη ενέργεια για να ανταποκριθούν στη σκληρή προπόνηση και να επιτύχουν τους στόχους τους, αλλά και για να ξεπερνούν γρηγορότερα τους τραυματισμούς τους, οι οποίοι είναι συχνοί και μπορούν να τους στοιχίσουν την καριέρα τους.
Ακόμα και ένα σωστά καταρτισμένο πρόγραμμα διατροφής είναι πιθανό να μην μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των αθλητών σε πρωτεΐνες, οπότε η συμπλήρωσή τους είναι απαραίτητη.
Έχει αποδειχθεί ότι τα συμπληρώματα πρωτεϊνών ενισχύουν τον οργανισμό των αθλητών (επαγγελματιών και ερασιτεχνών) να αναρρώσει από έναν τραυματισμό και να βελτιώσει την απόδοσή του. Τις τελευταίες δεκαετίες η χρήση τους είναι ιδιαίτερα δημοφιλής σε όσους γυμνάζουν το σώμα τους και ιδιαίτερα σε όσους λαμβάνουν μέρος σε αγώνες. Εκτός από τις πρωτεΐνες συμπληρώνουν και αμινοξέα, τα οποία βοηθούν στη σύνθεση των πρωτεϊνών, στην αύξηση της μυϊκής μάζας, των αντοχών και επιταχύνουν την αποκατάσταση μετά την άσκηση.
Στο εμπόριο διατίθεται διάφορα συμπληρώματα, με ιδιαίτερα δημοφιλή τα συμπληρώματα αμινοξέων διακλαδισμένης αλυσίδας, που προτείνονται από τους ειδικούς για καλύτερες αποδόσεις, για τη ύφεση της κούρασης κατά την προπόνηση, αλλά και του πόνου των μυών που παρατηρείται μετά από αυτήν.
Μέτρον άριστον όμως, όπως έλεγαν οι πρόγονοί μας. Και αυτό διότι για να προσφέρουν όλα αυτά τα πλεονεκτήματα, οι πρωτεΐνες, όπως και τα αμινοξέα, πρέπει να λαμβάνονται στις σωστές ποσότητες.
Η υπέρμετρη κατανάλωση τους είναι επιβλαβής. Συγκεκριμένα, μπορεί να προκαλέσει ελλιπή χώνευσή τους και συγκέντρωσή τους στο παχύ έντερο.
Οι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για τον ορισμό της ποσότητας που θα ωφελήσει τον αθλητή, εξαρτάται από τη διάρκεια και την ένταση του προπονητικού του προγράμματος, από τη διατροφή αλλά και τον μεταβολισμό του. Για τη λήψη τους θα πρέπει να συνυπολογίζεται επίσης ο τύπος και η πηγή των πρωτεϊνών, αλλά και ο χρόνος που λαμβάνονται μέσα στην ημέρα (τόσο τα συμπληρώματα όσο και από τις τροφές), αφού από αυτούς τους παράγοντες επηρεάζεται η αποτελεσματικότητά τους.
Ακόμα και οι οδηγίες για την ποσότητα των πρωτεϊνών που επιτρέπεται να λαμβάνουν οι αθλητές δεν συμφωνούν απόλυτα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση συστήνεται η πρόσληψη 0,66 γραμμαρίων ανά κιλό βάρους ημερησίως, τόσο για άνδρες όσο και για γυναίκες, υπό την προϋπόθεση ότι είναι υγιείς. Στην Αμερική οι ειδικοί προτείνουν η ημερήσια πρόσληψη να είναι 0,8 γραμμάρια ανά κιλό βάρους. Οι παραπάνω συστάσεις τροποποιούνται όταν απευθύνονται σε αθλητές, λαμβανομένου υπόψη εάν η προπόνηση που ακολουθούν είναι δύναμης ή αντοχής.
Οι ποσότητες αυτές έχουν κριθεί ανεπαρκείς για τους αθλητές (αλλά και για τους ηλικιωμένους και τους ανθρώπους που έχουν παραπανήσια κιλά και προσπαθούν να αποκτήσουν ένα φυσιολογικό βάρος), η έρευνα είναι αδιάκοπη προκειμένου να συσταθούν νέες οδηγίες για την ποσότητα των συμπληρωμάτων που θα ήταν ασφαλής αλλά και αποτελεσματική.
Δεδομένης της πολυπλοκότητας των επιδράσεων των πρωτεϊνών και αμινοξέων στη σύσταση του σώματος, οι διατροφολόγοι που καθορίζουν το διατροφικό πρόγραμμα αθλητών (και μη αθλητών) και συστήνουν τη συμπλήρωση πρωτεϊνών, προσμετρούν τη συνολική ποσότητα που λαμβάνεται από τη διατροφή, προκειμένου να ρυθμιστεί επακριβώς αυτή που θα λάβουν από τα συμπληρώματα, τα οποία, σημειωτέον, θα πρέπει να λαμβάνονται επικουρικά και μόνο.
Κατά την άποψη του κ. Δημήτρη Οικονομάκη, η χρήση των συμπληρωμάτων είναι καλό να γίνεται κατόπιν σύστασης από κάποιον διατροφολόγο και όχι αυθαίρετα, ο οποίος θα καθορίσει την ποσότητα που πρέπει να καταναλώνεται, ώστε να αποφευχθούν ανεπιθύμητες ενέργειες αφενός, και αφετέρου να επωφεληθούν οι αθλητές τα μέγιστα.
